فرم بندی یکی از مراحل اساسی در فرآیند پیش از چاپ است که به منظور چیدمان طرح‌ها در صفحات محصولات چاپی روی ورق انجام می‌شود. به منظور دستیابی به چاپ سریع، ساده کردن کارها و کاهش ضایعات کاغذ، فرم بندی در چاپ مرحله‌ای بسیار مهم است. فرم بندی صحیح با به حداکثر رساندن تعداد صفحات، باعث کاهش زمان، هزینه و مواد در فرآیند چاپ می‌شود. برای دستیابی به این هدف، ورق چاپی باید تا حد ممکن پُر شود. به هر روی، برای درک بهتر فرم بندی در چاپ و سایزهای رایج آن با چاپخانه جنگل همراه باشید.
بیشتر بخوانید: فرم چاپی چیست
فرم بندی در چاپ به روند چیدمان صفحات کتاب اشاره دارد به طوری که پس از تاشدن و اصلاح، صفحات به ترتیب صحیح ظاهر می‌شوند. چاپگر به احتمال زیاد از نرم افزار ویژه فرم بندی مانند Adobe InDesign برای ترتیب دادن صفحات کتاب به طرح بهینه استفاده خواهد کرد. هدف این است که صفحه اصلی تا حد الامکان پُر شود. فرم بندی در مرحله تولید قبل از چاپ، درست قبل از ایجاد صفحات چاپ انجام می‌شود.
تصویر بالا از نحوه فرم بندی صفحات یک کتابچه ۸ صفحه‌ای را نشان می‌دهد. توجه داشته باشید که صفحات خارج از نظم و وارونه به نظر می‌رسد. با این حال، این پیکربندی صفحات را با جهت گیری مناسب و به ترتیب صحیح شماره تولید می‌کند.
چهار صفحه در جلوی برگه و چهار صفحه در پشت چاپ می‌شوند. پس از چاپ، دو طرف به صورت افقی به نصف تا می‌شوند، به طوری که صفحه ۲ با ۳ و صفحه ۶ با ۷ پشت سرهم قرار می‌گیرد). سپس ورق دوباره به صورت عمودی جمع می‌شود، به طوری که صفحه ۴ با صفحه ۵ مطابقت پیدا می‌کند. این کتابچه در امتداد شکافی که ستون فقرات آن را تشکیل می‌دهد ، بسته می‌شود. تمام چین‌های باقی‌مانده برش داده می‌شوند تا صفحات به شکلی مرتب مانند یک کتاب باز شوند.
بیشتر بخوانید: فرم چاپ در چاپ افست
برای اینکه صفحات به ترتیب ظاهر شوند (براساس نحوه خواندن)، ترتیب و موقعیت آنها در فرم بندی باید با ترتیب معمول مطالعه کتاب متفاوت باشد. بعضی از صفحات باید به صورت وارونه بر روی برگه چاپ شوند تا در محصول نهایی از سمت راست قرار بگیرند (برای فارسی زبانان) و صفحات نیز باید از ترتیب عددی بر روی صفحه چاپ شوند تا در ترتیب عددی صحیح ظاهر شوند.
انجام همین کار نیاز به مهارت و تجربه دارد زیرا هر مشکل در فرم بندی باعث صرف متریال اضافی و هزینه هنگفت خواهد شد. درحقیقت، فرم بندی در چاپ نه تنها کمک زیادی به اطمینان از صحت چیدمان صفحات می‌کند بلکه خطاهای معمول را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. فرم بندی از یک طرف باعث کاهش هزینه‌های مواد و زمان می‌شود و از طرف دیگر به ایجاد فرم‌های مختلف براساس کاربردهای گوناگون کمک می‌کند.
فرم بندی از اولین روزهای چاپ یک ضرورت مهم بود. در اواخر قرن بیستم، بیشتر حروفچینی روی فیلم عکاسی انجام می‌شد. ورق‌ها به صورت دستی روی یک میز نوری و در فرآیندی به نام استریپینگ ترکیب می‌شدند. کارگران ماهر ساعت‌های زیادی را صرف توالی و جهت دهی صحیح قطعات فیلم می‌کردند. همین کار باعث افزایش زمان و هزینه تولید محصولات چاپی می‌شد. همچنین به نیروی کار ماهر نیاز داشت!
فرآیندهای فرم بندی دستی در کل فرآیند چاپ مشکلات زیادی ایجاد می‌کرد. اولین نرم افزار فرم بندی دیجیتال، Impostrip در سال ۱۹۸۹ وارد بازار شد. فرم بندی دیجیتال مقوله‌ای انقلابی محسوب می‌شد که با کمک کامپیوتر به تسهیل کار در صنعت چاپ کمک می‌کرد. امروزه کل فرآیند چاپ تحت تأثیر فنآوری و نرم افزارهای طراحی و فرم بندی صفحات قرار دارند. اکنون، محصولات نهایی به شکلی ایده‌آل و کاربردی تولید می‌شوند.
چاپ تجاری شامل تولید کاتالوگ، مجله، بروشور، بسته بندی، جزوه، تراکت، سِت اداری، کارت ویزیت و همچنین پوستر و بیلبورد است. برای اسناد چند صفحه‌ای مانند مجلات یا بروشورها، تمام صفحات در امضاها ترکیب می‌شوند. این امضاها برگه‌های چاپ شده‌ای هستند که به اندازه صفحه مورد نیاز تا می‌شوند.
فرم بندی در چاپ می‌تواند براساس عوامل مختلف اعم از نوع محصول چاپی، تعداد صفحات، دو رو یا تک رو بودن، نوع متریال (کاغذ یا مقوا)، ماشین چاپ و سایزهای گوناگون متفاوت باشد. برای مثال، فرم بندی کتاب چندین صفحه‌ای کاملاً متفاوت با فرم بندی کاتالوگ و بروشورهای A4 یا A5 است.
در مورد سایز باید بیان گفت: «در بازار سایزهای گوناگونی در قالب قطع‌های مختلف وجود دارند که براساس نحوه چیدمان و ابعاد محصول چاپی به کار گرفته می‌شود. اما اندازه‌های رایج اغلب شامل ۷۰×۱۰۰، ۵۰×۷۰، ۶۰×۹۰ و ۴۵×۶۰ هستند.»
سه نوع دسته‌بندی در دستگاه‌های چاپ وجود دارند که به ترتیب شامل ۴.۵ ورقی، ۲ ورقی و GTO هستند. سایزهای ۷۰×۱۰۰ و ۹۰×۶۰ در دسته ۴.۵ ورقی، اندازه‌های ۷۰×۵۰ و ۴۵×۶۰ در دسته ۲ ورقی و سایزهای کوچک‌تر در دسته‌بندی GTO قرار می‌گیرند.
درحقیقت، مفهوم فرم بندی در چاپ بيشتر به كتاب و مجلات اطلاق می‌شود. در فرم بندی كتاب پيچيدگی‌های بسياری وجود دارد که معمولاً به تعداد صفحات، مراحل و نوع صحافی که شامل صحافی ته دوخت برای جلد گالينگور، صحافی ته چسب برای جلد شوميز، سيمی، مفتول، لوپ و سایر موارد مربوط می‌شود.
بايد تعداد صفحه‌های كتاب زوج و قابل تقسیم به ۱۶ صفحه باشد. تعداد و نوع فرم بندی كتاب براساس قطع و تعداد صفحات انجام می‌شود. با توجه به ابعاد كاغذ در ايران معمولاً فرم ۱۶ صفحه‌ای بيشتر کاربرد دارد.
| قطع کتاب | اندازه کاغذ | تعداد صفحات هر طرف فرم | اندازه قبل از برش | اندازه بعد از برش |
| سلطانی | ۷۰×۱۰۰ | ۴ | ۳۴.۵×۴۹.۵ | ۳۴×۴۹ |
| رحلی کوچک | ۴۵×۶۰ | ۴ | ۲۱.۵×۲۹.۵ | ۲۱×۲۸.۵ |
| رحلی بزرگ (مدیران) | ۵۰×۷۰ | ۴ | ۲۴.۵×۳۳.۵ | ۲۴×۳۳ |
|
وزیری |
۵۰×۷۰ | ۸ | ۲۴.۵×۱۷.۵ | ۱۷×۲۳.۵ |
|
رقعی |
۴۵×۶۰ | ۸ | ۱۵×۲۲ | ۱۴.۵×۲۱ |
| خشتی | ۵۰×۷۰ | ۶ | ۲۲×۲۳ | ۲۱.۵×۲۲ |
| بیضایی | ۵۰×۷۰ | ۴ | ۲۴.۵×۳۴.۵ | ۲۴×۳۴ |
| جیبی | ۴۵×۶۰ | ۱۶ | ۱۱×۱۵ | ۱۰×۱۴.۵ |
| جیبی پالتویی | ۵۰×۷۰ | ۱۲ | ۱۱×۲۲ | ۱۰.۵×۲۱ |
فرم بندی در چاپ برمبنای اندازۀ کاغذ، مقوا یا تیراژ به شرح زیر است:
برنامه‌های کامپیوتری که برای طراحی و فرم بندی صفحات استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
فرم بندی در چاپ یک محصول به دقت بالا و تجربه کافی نیاز دارد زیرا اشتباهی کوچک منجر به خرابی کل محصول چاپی می‌شود! به ویژه در مورد محصولاتی مانند کتاب و مجله که تعداد صفحات زیادی دارند، دقت و مهارت در فرم بندی از ویژگی‌های طراح گرافیک است. بعد از فرم بندی نوبت صحافی و دوختن یا چسپ زدن محصول چاپی توسط دستگاه‌های مخصوص است. در پایان، محصول نهایی به شکلی دلخواه و ایده‌آل برای فروش وارد بازار کتاب می‌شود.
مشاوره رایگان
برای دریافت مشاوره رایگان خدمات چاپ و طراحی، شماره تلفن همراه خود را وارد کنید. کارشناسان جنگل در اولین فرصت با شما تماس می‌گیرند.
نظرات کاربران