تا همین چند هزارسال پیش، نوشتن و چاپ کتاب و خواندن کتاب کاغذی، تنها در اختیار ثروتمندان جامعه بود. چاپ کلمات روی کاغذ نیازمند روزها و هفته‌ها زحمت بود و چیزی کمتر از حکاکی روی سنگ نداشت. این روند تا همین یکی دو قرن اخیر ادامه داشت تا اینکه لیتوگرافی اختراع شد. لیتوگرافی از ترکیب دو کلمه لیتوس به معنای سنگ و گرافین به معنای نوشتن ساخته شده و همانطور که مشخص است، به عمل چاپ و نوشتن با استفاده از سنگ ربط دارد. اما این روزها دیگر از “سنگ” برای چاپ کتاب استفاده نمی‌شود. برای این که دقیق‌تر بدانیم لیتوگرافی چیست و در صنعت چاپ و نشر چه اهمیتی دارد، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
برای این که بدانیم لیتوگرافی چیست بهتر است قبل از آن درباره چاپ افست (چاپ افست چیست) و اهمیت لیتوگرافی در آن کمی اطلاعات کسب کنیم. چاپ افست یکی ار رایج‌ترین روش‌های چاپ است که بهترین کیفیت را با هزینه‌ی مناسبی ارائه می‌کند و در چاپ بسیاری از محصولات مثل کتاب و روزنامه و بروشور و غیره از آن استفاده می‌شود. به صورت کلی در چاپ افست این مراحل طی می‌شود:
همانطور که گفتیم، بعد از آن‌که فایل طرح نهایی آماده شد، عملیات لیتوگرافی آغاز می‌شود. در فرآیند چاپ افست از سیستم رنگی CMYK استفاده می‌شود. در این مدل تمامی رنگ‌های ممکن، یعنی ۱۰۰ میلیون رنگ، از ترکیب چهار رنگ فیروزه‌ای، ارغوانی، زرد و مشکی ساخته می‌شوند. هر کدام از این رنگ‌ها ۱۰۰ طیف غلظت متفاوت دارند که در مجموع ۱۰۰ میلیون رنگ را تولید می‌کنند. در مرحله اول لیتوگرافی، فایل نهایی طرح به چهار رنگ اصلی، یعنی همان فیروزه‌ای، ارغوانی، زرد و مشکی تبدیل می‌شود. هرکدام از این چهار رنگ، با استفاده از یک سطح پلیمری مخصوص رو یک ورق آلومنیومی یا زینک چاپ می‌شوند. این ورقه فلزی به هیچ عنوان جاذب جوهر نیست و وقتی که جوهر با این ورقه برخورد می‌کند، تنها قسمت‌های روی سطح پلیمری که در واقع همان طرح اصلی است به جوهر آغشته می‌شود.
در روش قدیمی لیتوگرافی صفحه زینک ابتدا به ورقی که به آن فیلم گفته می‌شود تبدیل می‌شود. چاپ فیلم تقریبا از همان فرمول چاپ و ظهور عکس پیروی می‌کند. بعد از آن‌که طرح‌ها به ۴ رنگ نهایی خود تفکیک شدند، ترکیب این چهار رنگ با استفاده از دستگاه به نام ایمیج ستر (Image Setter) به فیلم تبدیل می‌شود. این فیلم چیزی شبیه به نگاتیو دوربین عکاسی است که تصاویر به صورت خطوط سیاه رنگی روی طلق نگاتیو نقش می‌بستند. بعد از اینکه طلق‌ها از دستگاه ایمیج ستر خارج شد، آن‌ها را با استفاده از گیره‌های مخصوصی به صفحه زینک متصل می‌کنند.
همانطور که قبلا گفتیم، سطح زینک با استفاده از یک لایه پلیمری پوشانیده شده‌است. این ماده به نور فرابنفش حساس است و به سرعت تبخیر می‌شود. وقتی که طلق‌های آماده شده را به سطح زینک متصل کردند، زینک را در محفظه‌ای قرار می‌دهند و به آن نور فرابنفش می‌تابانند. این کار باعث می‌شود تا بخشی که توسط لایه طلق پوشانده نشده، تبخیر شود و بخش باقی‌مانده همان طرح مورد نظر و نهایی ما باشد. سپس زینک را در یک محلول قلیایی قرار می‌دهند تا بخش‌های اضافی از لایه تبخیرشده کاملا از روی صفحه پاک شود و قسمت باقی‌مانده فقط طرح مورد نظر باشد. سپس ورق را در یک محلول دیگر شستشو می‌دهند تا سطح پلیمری نور دیده تثبیت شود و به اصطلاح زینک ظاهر شود.
اما در روش‌های نوین لیتوگرافی از دستگاه‌های جدیدتری استفاده می‌شود. یکی از این دستگاه‌ها پلیت ستر Plate Setter نام دارد. این دستگاه به صورت مستقیم زینک را آماده می‌کند و مرحله ساخت فیلم، که پر هزینه و پر زحمت‌ترین قسمت تهیه زینک بود، حذف می‌شود. این دستگاه فایل آماده را تحویل می‌گرد و آن را مستقیما روی زینک چاپ می‌کند. در واقع می‌توان این دستگاه مستقیما زینک را آماده می‌کند. دستگاه چاپ «پلیت ستر مگنوس ۸۰۰ سری آگفا» آنلاین موجود در چاپخانه جنگل در مقابل دستگاه‌های لیتوگرافی آفلاین سرعت عمل بالاتری دارد. از آنجا که زمان در صنعت چاپ پارامتر مهمی به شمار می‌آید، وجود دستگاه لیتوگرافی «مگنوس ۸۰۰ » باعث صرفه‌جویی در زمان و بالارفتن سرعت کار شده است. به همین جهت است که کیفیت بالا یکی از ادعاها و شعارهای چاپخانه جنگل به شمار می‌آید.
بعد از آن که زینک های حاصل از مرحله لیتوگرافی آماده شدند، به چاپخانه ارسال می‌شوند. در این مرحله این ورق‌های نازک و آلومینیومی به دور سیلندرهای چاپ بسته می‌شوند و به آغشته شدن به جوهر، فرآیند چاپ روی کاغذ انجام می‌شود. به دلیل اهمیتی که این مرحله در فرآیند چاپ دارد، لیتوگرافی را مادر چاپ می‌خوانند. به همین دلیل لازم است تا لیتوگرافی به دست متخصصان و تیم‌های با تجربه در این حوزه انجام شود تا خروجی چاپ با بهترین کیفیت ممکن باشد.
با پیشرفت تکنولوژی چاپ، کامپیوترها جای دستگاه‌های چاپ قدیمی را گرفته‌اند و چاپ دیجیتال به عنوان رقیبی سرسخت برای چاپ افست و لیتوگرافی شناخته می‌شود. مهمترین مزیت چاپ دیجیتال، سرعت بالاتر آن است که بسیاری از ناشران را به استفاده از آن ترغیب می‌کند. اما چاپ دیجیتال همچنان در یک مسئله توان رقابت با چاپ افست و لیتوگرافی را ندارد و آن هم سیستم رنگی است. چاپ دیجیتال تنها قابلیت چاپ سیستم رنگی CMYK و سیاه و سفید را دارد؛ اما چاپ افست و لیتوگرافی به شما این امکان را می‌دهد تا سیستم رنگی پنتون را هم استفاده کنید و جالب است بدانید که همچنان کیفیت چاپ این رنگ‌ها با استفاده از لیتوگرافی فوق‌العاده بالا است.
مورد دیگری که همچنان لیتوگرافی نسبت به دیجیتال در آن برتری دارد، هزینه پاینن چاپ است. با استفاده از لیتوگرافی می‌توان انواع کاغذ را بدون هدر رفت و در تعداد زیاد چاپ کرد که در نهایت منجر به کاهش هزینه تمام شده چاپ می‌شود. به همین دلیل لیتوگرافی همچنان یک فرآیند پرطرفدار در صنعت چاپ و نشر است.
مشاوره رایگان
برای دریافت مشاوره رایگان خدمات چاپ و طراحی، شماره تلفن همراه خود را وارد کنید. کارشناسان جنگل در اولین فرصت با شما تماس می‌گیرند.
نظرات کاربران