برای دریافت مجوز کتاب چاپ و نشر آن نیاز به دریافت مجوزهای مختلفی دارید. یکی از این مجوزها شابک است. اما شابک چیست و چه کاربردی دارد؟
همراه ما باشید تا در این مطلب به بررسی isbn بپردازیم و از مراحل دریافت شابک برای کتاب‌ها بگوییم.
شابک چیست و چگونه می‌توان آن را دریافت کرد؟
شابک چیست؟ آشنایی با ISBN
شابک در حال حاضر یک عدد ۱۳ رقمی است که در قسمت شناسنامه و پشت جلد هر کتاب بهصورت یک بارکد اختصاصی چاپ می‌شود.
شابک معادل فارسی isbn و مخفف «شماره استاندارد بین‌المللی کتاب» است. این عبارت، ترجمه دقیق International Standard Book Number است.
بیش از نیم قرن است که شابک یا ISBN، به شکل گسترده‌ای در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به تعداد زیاد کتاب‌هایی که هر سال چاپ می‌شوند، وجود این شماره اختصاصی اهمیت زیادی برای انبارداری، توزیع و جستجوی کتاب‌ها پیدا کرده است.
کاربرد شابک چیست؟
شابک و فیپا مانند شناسنامه برای یک محصول فرهنگی هستند. با اخذ این دو مجوز در واقع مالکیت مادی و معنوی اثر به نام مولف، ناشر و مترجم ثبت می‌شود. همچنین:
- isbn یک کد استاندارد بین‌المللی است؛ بنابراین می‌توانید با این کد، کتاب‌تان را در ابزارهای کتاب‌خوان، نظیر آمازون کیندل ثبت کرده یا به فروش برسانید. اگر قصد چاپ یا فروش کتاب در آمازون را دارید، این لینک می‌تواند برایتان مفید باشد.
- شابک کمک می‌کند تا موجودی انبارها به شکل خودکار و با ثبت سیستمی، کنترل شود.
شابک به چه محصولاتی اختصاص می‌یابد؟
علاوه‌بر کتاب‌ها و سایر محصولات چاپی، شابک به محصولات فرهنگی نیز تعلق می‌گیرد. محصولاتی مانند:
- انواع نرم‌افزارهای آموزشی شامل انواع لوح‌های فشرده و …
- انواع کتاب و جزوات چاپی در ساختار و قالب‌های متفاوت، مانند: کتاب‌های چاپ شده با خط بریل و انواع کتاب دیجیتال و یا کتب صوتی
- نقشه‌ها و ورقه‌های شفاف
- فیلم‌ها و قالب‌های ویدیویی
ساختار شابک
شابک‌هایی که تا تاریخ ۱ ژانویه ۲۰۰۷ تعیین شده باشند، دارای ۱۰ رقم و شابک‌های بعد از آن ۱۳ رقم دارند. این مجموعه سیزده رقمی از چند بخش تشکیل شده است که هر جزء نشان دهنده اطلاعاتی خاص است. مانند:
- اگر شابک سیزده رقمی باشد، دارای یک پیشوند سه رقمی است. پیشوندهایی که تا به حال استفاده شده‌اند عبارتند از: ۹۷۸ و ۹۷۹. این عددها نشان دهنده نوع کالای ثبتی و کتاب هستند.
- عدد تک رقمی بعدی نشان دهنده منطقه جغرافیایی و زبانی است. مثلا عدد ۰ متعلق به کتاب‌های انگلیسی است.
- مجموعه چهار رقمی بعدی نشان دهنده انتشارات است. به هر نشر کدی جداگانه تعلق می‌گیرد.
- چهار رقم نهایی نیز نشان دهنده نوع و قطع کتاب است.
- عدد تک رقمی نهایی نیز جهت صحت‌سنجی شابک به کار می‌رود.
شابک را از کجا دریافت کنیم؟ معرفی سایت شابک
یکی از مراحل دریافت مجوز چاپ کتاب برای انتشار، دریافت شابک است. برای این منظور، باید کتاب مراحل تألیف یا ترجمه، ویراستاری، حروف چینی و صفحه‌آرایی را طی کند.
پس از آن کافی است تا به سایت شابک در ایران مراجعه کنید. در حال حاضر در سایت ISBN.IR امکان ثبت درخواست شماره شابک، تبدیل آن به بارکد و تبدیل isbn ده به سیزده رقمی فراهم است.
بیشتر بخوانید: چاپ کتاب بدون مجوز
مراحل دریافت شابک کتاب چیست؟
همانطور که اشاره کردیم، اولین قدم برای چاپ کتاب دریافت مجوزهایی نظیر شابک، فیپا و … است. برای این منظور باید فایل کتاب را به همراه درخواست در سایت ISBN.IR ثبت کنید. پس از ورود به سایت و ثبت‌نام، باید جایگاه خود را به‌عنوان ناشر یا ناشر_مولف تعیین کنید.
بهتر است با تفاوت ناشر و مولف بیشتر آشنا شویم:
ناشر کتاب: انتشارات و یا شرکتی است که مسئولیت مجوز نشر کتاب را بهصورت حقوقی بر عهده دارد. برای دریافت شابک به‌عنوان یک ناشر، بعد از عضویت در سایت ISBN.IR باید مدارک مربوط به شرکت و یا انتشارات خود (تصویر پروانه نشر، تصویر کارت ملی ناشر و…) را آپلود کنید.
پس از سپری شدن یک روز کاری (۲۴ ساعت) پرتال شابک شما فعال می‌شود. در این صورت شما می‌توانید به بخش درخواست شابک رفته و برای گرفتن شابک کتاب خود اقدام کنید.
ناشر مولف: شخصی است که بدون مراجعه به مراکز نشر حقوقی، بهصورت حقیقی کتاب خود را چاپ می‌کند. برای دریافت شابک به‌عنوان یک ناشرمولف، وارد سایت شده و مشخصات کامل و تصویر کارت ملی خود را آپلود می‌کنید.
مراتب فعال‌سازی اکانت شما در سایت، پس از سپری شدن یک روز کاری، از طریق ایمیل و شماره تلفن خواهد بود. پس از اتمام این مراحل شما می‌توانید از بخش درخواست شابک، اقدام به گرفتن شابک برای کتاب خود کنید.
بیشتر بخوانید: مراحل چاپ کتاب
مدارک لازم برای دریافت شابک
در صورت درخواست مولف جهت دریافت شابک، مدارک زیر باید ارائه گردد:
- تصویر پروانه نشر یا پروانه فعالیت مجاز با حجم زیر ۳۰۰ کیلوبایت و فرمت jpg
- تصویر نشان نشر با حجم زیر ۵۰۰ کیلوبایت و فرمت jpg.
- فایل کتاب نیز باید برای دریافت شابک و فیپا ارائه شود.
نحوه استعلام شابک کتاب؛ جستجوی کتاب با شماره شابک آن
برای استعلام شابک، کافی است که به این صفحه مراجعه کنید. سپس شماره شابک مورد نظر را در کادر بنویسید و استعلام کد مورد نظر را دریافت کنید.
تاریخچه شابک در ایران
در سال ۱۳۷۲ ایران به عضویت موسسه جهانی شابک در‌آمد. معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نماینده این موسسه جهانی در ایران به شمار می‌رود. تعیین شماره شابک در ایران به خانه کتاب سپرده شده است.
تا به حال بیش از ۸۰۰۰ ناشر، به عضویت نظام شماره‌گذاری بین‌المللی کتاب در‌آمده‌اند و بیش از ۹۶ درصد کتاب‌های موجود در ایران، دارای شابک هستند. دلیل این موضوع نیز اجباری شدن استفاده از شابک از سوی ناشران است.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به‌عنوان متولی کار نشر در ایران، تنها اجازه چاپ کتاب‌هایی را می‌دهد که شماره شابک را دریافت کرده باشند.
شابک چه تفاوتی با فیپا دارد؟
بعد از دریافت شابک، کتاب شما به کتابخانه ملی ایران ارسال می‌شود، تا فیپا دریافت کند. از آن‌جایی که معمولاً اصطلاحات فیپا و شابک با‌هم به کار برده می‌شوند، بسیاری از افراد با معنای دقیق و تفاوت آن‌ها آشنا نیستند. بنابراین در این بخش به بررسی این دو مفهوم می‌پردازیم:
فیپا یا فهرست‌نویسی پیش از چاپ، عبارت است از فهرست‌نویسی توصیفی و تحلیلی کتاب که پیش از انتشار در صفحه حقوقی یا صفحه شناسنامه کتاب درج شده و توسط اداره کل سازمان اسناد و کتابخانه ملی صادر می‌شود.
این مرکز به‌طور اختصاصی اقدام به صدور فیپا می‌کند و هیچ نماینده‌ای در سطح کشور ندارد. صادر شدن فیپا توسط کتابخانه ملی بهصورت رایگان انجام می‌شود.
فیپا و شابک در کنار هم، باعث کاهش هزینه فهرست‌نویسی و سهولت در جستجوی کتاب در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی کشور می‌شود.
شابک چه تفاوتی با شاپا دارد؟
اگر قصد چاپ مجله یا روزنامه را دارید، به جای شابک باید به فکر دریافت شاپا باشید.
شاپا یا ISSN مخفف عبارت « International Standard Serial Number» است، که در زبان فارسی به آن شماره استاندارد بین المللی پیایندها می‌گویند. شاپا یک شماره ۸ رقمی است که دریافت آن برای پیایندها لازم است.
منظور از پیایند، مجلدهایی است که بهصورت مستمر و سریالی چاپ می‌شوند. مانند انواع مجله،روزنامه و …
همچنین انواع سالنامه، صورت حساب جلسات و همایش‌ها، گزارش‌های انجمن‌های علمی و فروست‌های تک نگاشتی نیز به‌عنوان پیایند تعریف می‌شوند.
بیشتر بخوانید: مجوز نشر الکترونیک چیست؟
نکات مهم دررابطه با دریافت شابک
برای جلوگیری از ترویج اطلاعات غلط، این بخش عینا از سامانه ثبت و دریافت شابک نقل می‌گردد:
- برای آثار چند جلدی، یک شابک به کل مجموعه اختصاص پیدا می‌کند و علاوه‌بر آن هر جلد نیز شماره شابک جداگانه دریافت می‌کند.
- اگر مجموعه چند جلدی، بهصورت دوره‌ای به فروش می‌رسد باید شابک دوره بهصورت بارکد پشت مجموعه ثبت شود.
- در صورت فروش مجموعه یا تک جلد هم‌زمان، باید هر دو بارکد پشت جلد کتاب ثبت شود.
- تنها مولفان و مترجمان برای انتشار آثار خود می‌توانند تحت نام ناشر مولف (موردی) اقدام به نشر آثار خود نمایند.
- شابك به منزله ثبت اثر نیست. در صورتیكه قصد ثبت اثر خود را دارید با دایره حقوقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بخش ثبت آثار تالیفی به شماره ۳۸۵۱۱ تماس بگیرید.
- ناشر مولف (موردی) باید لزوماً پدیدآور همان کتاب باشد، در غیر این صورت، اشخاص حقیقی اجازه چاپ کتاب‌های دیگران را به عنوان ناشر مولف (موردی) ندارند.
- در صورتیكه یك كتاب توسط چند مولف و یا مترجم تهیه شده باشد و بهصورت ناشر مولف (موردی) منتشر شود، یكی از مولفین می تواند درخواست شابك بدهد و نیازی به درخواست مجزا برای هر مولف نیست. زیرا شابك به كتاب اختصاص داده می شود نه به مولفین آن.
بیشتر بخوانید: صحافی کتاب چیست؟
جمع‌بندی، شابک چیست و چگونه می‌توان آن را دریافت کرد؟
در این مقاله از چاپخانه جنگل به بررسی مراحل دریافت شابک پرداختیم. شابک اولین مرحله دریافت مجوز و چاپ کتاب است و بدون دریافت آن نمی‌توان به پایان دومینوی دریافت مجوز و چاپ و نشر کتاب رسید.
نظرات کاربران