زمانی که به کتاب‌فروشی یا کتابخانه مراجعه می‌کنید، با انبوهی از کتاب‌ها در سایز و قطع متفاوت مواجه می‌شوید. محتوای هر کتاب، میزان تصاویر به‌کاررفته در آن، جنس کاغذ و ... از جمله عواملی هستند که ابعاد کتاب را مشخص می‌کنند.
اما سایز کتاب در کدام یک از مراحل چاپ کتاب مشخص می‌شود؟
همراه این مقاله چاپخانه جنگل باشید تا اطلاعات‌مان را در رابطه با عوامل تاثیرگذار بر قطع و اندازه کتاب گسترش دهیم.
اندازه کتاب و ابعاد استاندارد آن را بهتر بشناسید.
ابعاد استاندارد کتاب چیست؟
پاسخ به این سوال کمی دشوار است، زیرا ابعاد استاندارد با توجه به نوع کتاب و در جریان فرآیند چاپ و صفحه‌آرایی کتاب مشخص می‌شود.
تعداد صفحات، نوع محتوا و… از جمله عوامل تاثیرگذار در قطع کتاب هستند. برای آشنایی بیشتر با ابعاد استاندارد انواع محصولات چاپی نظیر مجله، سررید و …، در این بخش به بررسی هر یک می‌پردازیم.
ابعاد وزیری
قطع وزیری بعد از قطع سلطانی، یکی از قدیمی‌ترین ابعاد مورد استفاده برای چاپ کتاب است. کتاب‌های چاپ شده در قطع وزیری ابعادی در حدود ۲۴×۱۷ سانتی‌متر دارند.
از این قطع معمولا برای چاپ انواع کتاب‌های علمی و دانشگاهی استفاده می‌شود، تا بتوان محتواهای تصویری و متنی را در کنار هم و در ابعاد مناسب در اختیار مخاطب گذاشت.
ابعاد رقعی
صحافی و انتخاب قطع مناسب از جمله مراحل پایانی چاپ رمان هستند. برای چاپ انواع رمان و کتاب‌هایی با محتوای متنی بالا معمولا از قطع رقعی استفاده می‌شود.
ابعاد این کتاب‌ها حدود ۲۱×۱۴ سانتی‌متر است. به این ترتیب می‌‌توان کتاب‌ها را به‌راحتی مطالعه یا در صورت نیاز به‌آسانی جابه‌جا کرد.
ابعاد جیبی
انواع کتاب جیبی در ابعاد ۱۵×۱۱ سانتی‌متر چاپ می‌شوند. بسیاری از کتب ادعیه، انواع قرآن جیبی، تقویم‌ها و سررسیدهای جیبی نیز در این ابعاد به دست مخاطب می‌رسند تا حمل آن آسان‌تر باشد.
از طرف دیگر به دلیل طراحی این نوع کتاب و دفتر با هدف حمل آسان باید فرآیند صحافی کتاب با دقت بالایی صورت بگیرد تا کتاب یا دفتر حین جابه‌جایی‌های مکرر آسیب نبیند.
ابعاد رحلی
سایز رحلی دارای سه قطع کوچک (۲۸.۵×۲۱ سانتی‌متر) متوسط (۲۹×۲۱ سانتی‌متر) و بزرگ (۳۰×۲۲ سانتی‌متر) است. قطع رحلی بزرگ به قطع مدیران نیز معروف است.
از ابعاد رحلی بیشتر برای چاپ مجله یا انواع کتاب‌های نفیس مانند: قرآن، دیوان حافظ، گلستان و بوستان سعدی یا انواع کتاب‌های خارجی با چاپ نفیس استفاده می‌شود.
کتاب‌های این قطع، تصاویر کمتری داشته و متن‌ها نیز معمولا به شکل ستونی چاپ می‌شوند.
اما در صفحه‌بندی کتاب‌های اشعار قدیمی که تصاویر بسیاری دارند، حجم کتاب افزایش پیدا می‌کند و هزینه چاپ نیز متعاقبا بیشتر می‌شود. ضمنا برای چاپ چنین کتاب‌هایی گاهی اوقات علاوه‌بر صفحه‌آرایی تخصصی، حضور نقاشان نیز ضروری خواهد بود.
ابعاد خشتی
کتاب‌های سایز خشتی، همان کتاب‌های مربع شکلی هستند که در دو سایز ۱۹×۱۹ و ۲۱×۲۱ سانتی‌متر، با طول و عرض یکسان و مساوی چاپ می‌شوند.
چاپ کتاب دراین قطع مناسب کتاب‌های کودکان و یا آثار هنری است. زیرا نسبت محتوای تصویری نسبت به محتوای متنی در آن‌ها بیشتر است و به این ترتیب کیفیت تصاویر چاپ شده تغییر نمی‌کند.
ابعاد پالتویی
کتاب‌های پالتویی در دو قطع ۱۰×۱۹ سانتی‌متر یا ۲۲×۱۱.۵ سانتی‌متر چاپ می‌شوند.
بسیاری از ناشران با هدف ایجاد تمایز میان نوع خاصی از کتاب‌ها، برخی از آثار را در این قطع چاپ می‌کنند. مثل آثار کارآگاهی و …
برای درج مطالب در کتاب‌هایی با قطع پالتویی، از فونت‌های کوچکتر استفاده می‌شود. نکته بسیار مهمی که باید در نظر داشت این است که هنگام صفحه‌آرایی انواع کتاب پالتویی، باید از متخصصان و کارشناسان حرفه‌ای کمک گرفت تا بتوان از تداخل نوشته‌ها یا در هم رفتگی خطوط، جلوگیری کرد.
جمع‌بندی؛ نگاهی به اندازه کتاب و ابعاد استاندارد آن
در این مقاله چاپخانه جنگل به بررسی ابعاد کتاب پرداختیم. رعایت استاندارد سایز کتاب با توجه به نوع محتوا، کاربری و… بسیار مهم است و درکنار مواردی مانند صحافی، چاپ و… می‌تواند به شکل مستقیم بر خوانایی، سطح مخاطب و فروش کتاب تاثیر بگذارد.
بسیار عالی
مختصر، روان و کاربردی
سپاس از لطف شما.